خنیاگران جهانی قصه‌های شمال خراسان
تاریخ انتشار: ۲۵ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۰۹۹۵۲۶
ایسنا/خراسان شمالی خراسان شمالی گنجینه‌ای از فرهنگ‌هاست و با توجه به حضور فرهنگ‌های مختلف در این خطه، موسیقی آن نیز تنوعی خاص دارد.
امروز سالروز ثبت موسیقی بخشی‌های شمال خراسان است. موسیقی‌ای که میراث معنوی مردمان این خطه است و اقوام مختلف خراسان شمالی، موسیقی و مقام‌های مختلف آن را سینه‌به‌سینه حفظ کرده‌اند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
موسیقی بخشی‌ها در مناطق شمالی خراسان شامل شهرهای بجنورد، شیروان، اسفراین، قوچان و درگز و با تغییرات اندکی در مناطق ترکمن‌نشین مانند جرگلان هم نواخته می‌شود. این موسیقی، با توجه به حضور اقوام کرد و ترک در منطقه شمال خراسان با موسیقی شرق و جنوب خراسان فرق دارد و ویژگی بارز کردی و ترکی در آن مشهود است.
بخشی‌ها اغلب به زبان ترکی، کردی و ترکمنی و سایر گویش‌های فارسی رایج در خراسان در منطقه موسیقی اجرا می‌کنند. این اجرا منحصر به مراسم خاصی نیست و بخشی‌ها در بیشتر موقعیت‌های اجتماعی به ویژه در مراسم بزم و شادی و در ایام گذشته حتی در مراسم سوگواری هم به اجرای موسیقی می‌پرداختند. به همین دلیل است که موسیقی در زندگی مردم این خطه جایگاهی خاص یافته و با تار و پود زندگی‌شان درهم آمیخته است.
بخشی‌ها از مهمترین نوازندگان خطه شمال خراسان هستند، داستان‌سرایی و روایت‌گری همراه با نواختن آهنگ دلپذیر دوتار، آوازخوانی و دکلمه‌گویی از هنرهای آن‌هاست. بر اساس فلکلور و باورهای فرهنگ عامه مردم شمال خراسان هر دوتار نوازی بخشی نیست و در واقع بخشی به معنای کسی است که خدا به او موهبت و بخشش کرده و ویژگی‌های اخلاقی و کمالات معنوی او را به فردی ممتاز بدل ساخته است.
نوازندگان شمال خراسان به دو گروه اصلی عاشق و بخشی‌ها تقسیم می‌شوند، عاشق‌ها اغلب کرمانج هستند و سرنا، قشمه، دهل، دایره، کمانچه و نی می‌نوازند و کار اصلی آنها فقط اجرای موسیقی و رقص محلی است.
بخشی‌ها ازاقوام کرد و ترک هستند، اما تعداد، کیفیت و اصالت کارشا بخشی‌های ترک بیشتر است، این بخشی‌ها دوتار می‌نوازند، آواز می‌خوانند و به نقل افسانه‌های ترکی و کردی در موضوعات مختلف حماسی، تاریخی، مذهبی و عاشقانه می‌پردازند.
بخشی‌های شمال خراسان از بسیاری جهات شبیه بخشی‌های ترکمن هستند و به عبارت دیگر به دلایل مختلف می‌توان گفت بخشی‌های شمال خراسان تحت تأثیر بخشی‌های ترکمن بوده‌اند.
وجود داستان‌ها و روایات مشترک در بین آنها و نیز شباهت ساز و دوتارشان و همسانی برخی از شیوه‌های نواختن دوتار از جمله دلایل این امر است. شیوه نواختن دوتار بخشی‌ها بیشتر شبیه دوتارنوازی ترکمنی است تا شبیه دوتار شرق خراسان.
داستان‌سرایی و نقالی یکی از مهمترین اشکال اجرای موسیقی شمال خراسان است که این داستان‌ها شامل ملودی‌ها و ترانه‌هایی با موضوعات و مضامین حماسی، تاریخی، مذهبی و عاشقانه است.
آلات موسیقی سنتی در خراسان شمالی انواع متفاوتی دارد:
قوشمه: در فرهنگ کرمانج، سازهای مختلفی توسط نوازندگان محلی نواخته می‌شود که از جمله معروفترین آنها می‌توان از ساز دُزاله یا قوشمه نام برد. این ساز از دو قطعه استخوان بال پرنده‌ای به نام قره‌قوش (مرغ سیاه) تهیه می‌شود و روی هریک از این دو قطعه استخوان، هفت سوراخ تعبیه می‌شود و با گذاشتن سر پیق یا نی کوچکی روی آن و ظرافت‌های خاص و برش‌های زیبا و مخصوص، اصلی‌ترین ساز منطقه را می‌سازند. قوشمه که با دو ساز محلی دهل یا دایره همراه است، بی‌شک منحصرترین ساز در کل جهان است.
ساز کمانچه: کمانچه که امروزه در بیشتر مناطق کشور از آن استفاده می‌شود، از دیگر سازهای انحصاری اقوام کرمانج است که با دهل یا ضرب همراه است. دهل شامل جامی دورانی است که پوستی روی آن کشیده شده است. کمانچه سازی است که در عزاداری نیز نواخته می‌شود.
ساز بلور یا فلوت چوپانی: این ساز غالبا توسط بیابانگردان در پی گله برای رهانیدن حیوانات چهارپا از سرکشی و دعوت آنها به آرامش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سرنا: این ساز بین کردهای کردستان، مناطق جنوبی خراسان و شمال خراسان مشترک است، اما آن‌گاه که سرنانواز خراسان شمالی در میان یلان و پهلوانان چوخه‌پوش کرمانج سرنا می‌نوازد و نوازنده‌ی دهل با شدت و قدرت به دهل می‌کوبد، هیچ سرنانوازی در کل کشور نمی‌تواند ادعایی داشته باشد.
ساز دوتار: دوتار شاید پیچیده‌ترین و محبوب‌ترین ساز منطقه است که از دو رشته سیم و کاسه‌ای از جنس چوب درخت توت، صفحه‌ای روی کاسه‌ی آن از جنس درخت توت و دسته‌ای از جنس درخت زردآلو تشکیل می‌شود. نوازندگان دوتار معمولا ضمن نواختن تار از افتخارات و اسطوره‌های مبارزان در راه ظلم و تعدی می‌خوانند.
آهنگ‌های معروف در موسیقی محلی کرمانج:
آهنگ‌های معروف در موسیقی محلی کرمانج رزم، حماسه و بزم، غم و اندوه است.
رزم و حماسه: از جمله آهنگ‌های حماسی می‌توان به آهنگ‌هایی مانند «سردار عیوض‌خان»، «ججوخان»، «دُردی‌خان» و آهنگ‌های معروف «ایشان بانوگل شروانی» و «گل شروانی» و «آهنگ جعفرقلی» اشاره کرد.
بزم: این نوع آهنگ‌ها همراه با تمام حرکات زیبایی حماسی موزون یک قرسه، دو قرسه، لاری‌لاری، بشکن‌بشکن، چپ و راسته و شش قرسه شرنگی و سماع عاشقانه پررمز و راز اقوام کرمانج است.
غم و اندوه: آن‌گاه که ما در دل شکسته‌ی فرزند جوان از دست داده‌ای در کنار سنگ مزار عزیزش می‌نشیند و خاک مزار را بر سر و سینه می‌پاشاند، «لو» و «هرایی» می‌خواند. اینجاست که موسیقی در فرهنگ کرمانج رنگ غم به خود می‌گیرد.
از دیگر نمونه این آهنگ‌ها که همراه با غم و اندوه است، می‌توان به آهنگ‌های «زارنجی»، «سکینه» و «الله مزار» اشاره کرد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری خراسان شمالی موسیقی مقامی خراسان موسیقی بخشی شمال خراسان استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی فرهنگی و هنری استانی سیاسی بخشی های شمال خراسان خراسان شمالی بخشی ها آهنگ ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۰۹۹۵۲۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
صدور ۲ هشدار جدید هواشناسی + جزئیات | امروز کدام مناطق بارانی است؟
کارشناس سازمان هواشناسی با بیان اینکه امروز، شنبه، ۸ اردیبهشت عبور موج بارشی از کشور را داریم به همشهری آنلاین گفت: با توجه به عبور این موج از کشور، بارندگی‌ها امروز در چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، جنوب سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، خراسان جنوبی و راتفاعات شمال شرق خوزستان و هرمزگان به شکل رگباری و همراه با رعد و برق خواهد بود.
به گفته کبری رفیعی، هشدار اول در سطح زرد برای امروز و فردا صادر و نوع مخاطره در آن رگبار باران، رعدوبرق، وزش باد شدید موقت، در برخی نقاط گردوخاک، در نقاط مستعد بارش تگرگ اعلام شده است.
منطقه اثر این هشدار امروز، کرمان، فارس، سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، نیمه جنوبی اصفهان، یزد و شمال و شرق استانهای خوزستان و هرمزگان و فردا، جنوب سیستان و بلوچستان، جنوب فارس، شمال و غرب و شرق هرمزگان و جنوب کرمان است.
رفیعی اعلام کرد که بر اساس این هشدار صادر شده احتمال آبگرفتگی معابر، احتمال جاری شدن روان آب، تگرگ، وزش باد نسبتا شدید، لغزندگی و کاهش دید بویژه در جاده‌های کوهستانی و گردنه‌ها، احتمال خسارت به سازه‌های موقت، احتمال خسارت به نهال، درختان آسیب پذیر و محصولات باغی و زراعی وجود دارد و به همین دلیل به احتیاط در سفرها بویژه برون شهری، توقف نکردن در بستر و حاشیه رودخانه‌ها، احتیاط در عبور از حاشیه رودخانه‌ها و مسیل‌ها، احتیاط در فعالیت‌های کوه‌نوردی و جابجایی عشایر، آمادگی دستگاه‌های اجرایی و امدادی و پاک‌سازی دهانه پل‌ها، لایروبی کانال‌ها و آب‌روها، تمهیدات لازم جهت حفاظت از تولیدات کشاورزی و احتیاط در انجام هر گونه عملیات کشاورزی توصیه می‌شود.
هشدار دوم صادرشده درباره وزش باد شدید و بروز گرد و خاک است که از روز شنبه تا دوشنبه معتبر خواهد بود؛ طبق این هشدار، امروز جنوب خراسان رضوی، جنوب و شرق سمنان، خراسان جنوبی، شمال سیستان و بلوچستان و نوار شرقی کرمان، یکشنبه خراسان رضوی، خراسان جنوبی، شمال سیستان و بلوچستان و شرق استانهای سمنان و کرمان و دوشنبه جنوب خراسان رضوی، شرق خراسان جنوبی، شمال سیستان و بلوچستان تحت‌تاثیر هستند.
اثر مخاطره در این هشدار به گفته رفیعی، در مناطق مستعد خیزش گردوخاک، کاهش شعاع دید و کاهش کیفیت هوا، احتمال خسارت به تجهیزات شهری و برون شهری از جمله سقوط بنر، تابلوهای تبلیغاتی، داربست‌ها و سازه‌های موقت، احتمال سقوط اشیاء از ارتفاعات و احتمال شکستن نهال‌ها و درختان کهن‌سال است و بر همین اساس به احتیاط در تردد جاده‌ای، اطمینان از استحکام سازه‌های موقت، احتیاط در فعالیت‌های کوه‌نوردی، احتیاط در فعالیت‌های عمرانی، احتیاط در عبور و مرور و عدم پارک خودرو در حاشیه ساختمان‌های نیمه کاره و درختان کهن‌سال و عدم سم یا محلول پاشی باغات و مزارع و استفاده از قیم برای نهال‌ها توصیه شده است.بیشتر بخوانید: سامانه بارشی جدید از غرب وارد ایران می‌شود کد خبر 847533 برچسب‌ها خبر مهم سازمان هواشناسي باران
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»